30 grudnia 2024 r. mija 50. rocznica śmierci Wandy Dąbrowskiej (1884-1974), nauczycielki z wykształcenia, bibliotekarki z powołania, działaczki oświatowej, badaczki czytelnictwa.
Urodziła się 23 listopada 1884 r. w Mariampolu na Litwie. Ukończyła wyższe seminarium nauczycielskie w Berlinie oraz bibliotekarsko-bibliograficzny kurs przy Towarzystwie Kursów Naukowych w Warszawie. W latach 1904-1922 pracowała jako nauczycielka, a od 1915 także w Wydziale Czytelń Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Dzięki znajomości 6 języków obcych studiowała literaturę zagraniczną z zakresu bibliotekarstwa, a jeżdżąc po Europie poznawała systemy organizacji bibliotek. W latach 1925-1929 pracowała w Towarzystwie Bibliotek Powszechnych na stanowisku instruktorki-organizatorki, następnie do września 1939 kierowała Poradnią Biblioteczną Warszawskiego Koła ZBP. W czasie wojny zorganizowała Centralę Bibliotek Ruchomych dla potrzeb tajnego nauczania oraz kierowała konspiracyjnym Ludowym Instytutem Oświaty i Kultury. Po wojnie pracowała m.in. w Towarzystwie. Uniwersytetów Ludowych, Naczelnej Dyrekcji Bibliotek Ministerstwa Oświaty i Centralnym Zarządzie Bibliotek Ministerstwa Kultury i Sztuki. W latach 1955-1962, już na emeryturze, pracowała w Instytucie Książki i Czytelnictwa (IKiCz) w Bibliotece Narodowej, gdzie otrzymała tytuł docenta (1956).
Dzięki posiadanej wiedzy i doświadczeniu współtworzyła podstawy nowoczesnego bibliotekarstwa powszechnego, zarówno pod względem organizacji, kształcenia kadr, jak i metod pracy w upowszechnianiu czytelnictwa, o czym pisała w licznych publikacjach. W Poradni Bibliotecznej utworzyła Składnicę Pomocy Bibliotecznych, opracowała model „wzorcowej biblioteczki ruchomej” (złoty medal na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu, 1937), publikowała też prace bibliograficzno-informacyjne Książka w bibliotece (1934) oraz Przewodnik literacki i naukowy 1933-1935 (1937). Ponadto organizowała kursy dokształcające dla bibliotekarzy i pracowników oświatowych. Tworzyła dla nich programy, sama też wykładała, np. w Rocznej Szkole Bibliotekarskiej przy Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy. W pracy Nowoczesne ustawodawstwo w zakresie bibliotek publicznych (1929) podjęła temat polskiej ustawy bibliotecznej, potem uczestniczyła w pracach nad kolejnymi jej projektami. Swoją wizję powojennej polityki bibliotecznej przedstawiła w książce Walka o książkę (1944), wydanej pod pseudonimem Jan Dewan. W IKiCZ współredagowała katalogi Książki dla bibliotek (1959-1962).
Od 1917 r. działała w Związku Bibliotekarzy Polskich - była pierwszym sekretarzem, następnie skarbnikiem Rady ZBP. Od 1918 r. działała też jako członek Sekcji Bibliotek Powszechnych oraz kilku Komisji: ds. Zawodowych, Bibliotek Ogólnokształcących i Wydawniczej, a także Sądu Koleżeńskiego. Dwukrotnie, w latach 1919-1920 i 1945-1946 pełniła funkcję redaktora „Bibliotekarza”. W 1966 r. nadano jej tytuł Członka Honorowego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Zmarła 30 grudnia 1974 r. w Zalesiu k. Warszawy.
I.W.
Zob. też:
Kornecka Józefa: Pani Wanda – Wanda Dąbrowska. W: Portrety bibliotekarzy polskich. Wrocław : Ossolineum, 1980, s.77-91
Tadeusiewicz Hanna: Dąbrowska Wanda. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement . Warszawa : SBP, 1986, s. 43-44
Szczawińska Elżbieta, Czarnecka Jadwiga: Wanda Dąbrowska (1884-1974), „Przegląd Biblioteczny” 1975 nr 2, s. 203-206