Ludzie, o których warto pamiętać

16 września 2024 r. mija 15. rocznica śmierci Tadeusza Antoniego Frączyka (1920-2009), polonisty, bibliotekarza, doktora nauk humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), znawcy historycznych zbiorów specjalnych, wieloletniego kustosza Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie.

Urodził się 9 grudnia 1920 r. we wsi Boże Duże koło Stromca (obecnie woj. mazowieckie) w rodzinie chłopskiej. W 1938 r. ukończył gimnazjum w Solcu nad Wisłą. Maturę zdał w 1943 r. w Warszawie, w liceum handlowym. Rozpoczął także studia polonistyczne i slawistyczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, przerwane wybuchem powstania. Edukację kontynuował w latach 1945-1949 w Krakwie na UJ; pracę magisterską obronił w 1952 r. uzyskując stopień magistra filozofii w zakresie filologii polskiej.

W czasie studiów, jako wolontariusz, odbył staż w krakowskim oddziale Biblioteki Narodowej, pisywał również zarobkowo teksty publicystyczne do „Gazety Krakowskiej” i „Dziennika Polskiego”. W latach 1949-1956 pracował w redakcji krakowskiej filii Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik”, a po likwidacji tej placówki, w okresie 1956-1958 - w Wydawnictwie Literackim.

Od listopada roku 1958 związał się zawodowo z Muzeum Narodowym w Krakowie przyjmując etat w Bibliotece Książąt Czartoryskich, znajdującej się w strukturze Muzeum. Skierowano go do Działu Druków i Kartografii. Trzon kolekcji w tym dziale stanowią zbiory biblioteki rodowej Izabeli i Adama Kazimierza Czartoryskich z Puław, bogatej w cenne, często unikatowe dzieła drukowane od XV do XIX wieku. T. Frączyk, dysponujący rozległą wiedzą historyczną, doskonale się spełniał jako propagator wiedzy o dziejach i zasobach biblioteki, wygłaszał referaty, organizował wystawy, prelekcje, pokazy, oprowadzał wycieczki. W roku 1975 powierzono mu funkcję kierownika działu; pełnił ją do roku 1989. W czasie zatrudnienia w Muzeum przygotował także i obronił w 1980 r. na Wydziale Filologicznym UJ pracę doktorską „Adam Kazimierz Czartoryski (1734-1823). Generał Ziem Podolskich. Pisarz – publicysta -polityk”. Emerytowany, pracował nadal w Bibliotece do 1990 r.

Zajmował się również dydaktyką akademicką. W latach 1975-1992 prowadził zajęcia i wykłady z historii książki, bibliotek oraz zagadnień wydawniczych i księgarskich dla studentów Katedry Bibliotekoznawstwa Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie oraz Instytutu Bibliotekoznawstwa UJ. Wypromował 27 magistrów.

Jego dorobek obejmuje 32 pozycje bibliograficzne, w tym: studium Drukarnia Biblioteczna w Puławach (Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, 1960, t. 6), monografia Warszawa młodości Chopina (1961), praca doktorska opublikowana przez spadkobierców Adam Kazimierz Czartoryski. Biografia historyczno-literacka na tle przemian ideowych polskiego Oświecenia (2012), edycje dokumentów archiwalnych dotyczących Czartoryskich ogłaszane w tomach „Miscellanea z doby Oświecenia” oraz 20 biogramów napisanych do Polskiego słownika biograficznego i Słownika pracowników książki polskiej.

Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego w Krakowie, gdzie prowadził Sekcję Miłośników Książki.

Zmarł 16 września 2009 r. Jest pochowany na cmentarzu parafialnym NMP Matki Kościoła w Prądniku Białym w Krakowie.

H.M.

Zob. też:

13 września 2024 r. mija 60 rocznica śmierci ks. Józefa Jarzębowskiego (1897-1964), od 1917 r. członka Zgromadzenia Księży Marianów. Nowicjat odbywał na warszawskich Bielanach, uczył się w Seminarium Duchownym w Warszawie, studiował polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1925 r. rozpoczął pracę wychowawczą w Kolegium Bielańskim. Odpowiadał też za Bibliotekę Główną Zakładu Wychowawczo-Naukowego Księży Marianów na Bielanach.

Z własnej inicjatywy utworzył przyszkolne muzeum, które zapoczątkowało jego pasję kolekcjonerską. W Muzeum Bielańskim gromadzono też zbiory biblioteczne: rękopisy i stare druki, numizmaty, dzieła sztuki oraz inne przedmioty o wartości historycznej i artystycznej. Często organizował okolicznościowe wystawy, publikował informacje o zasobach Muzeum oraz jego działalności. Szczególnie interesowała go tematyka powstania styczniowego i jego dyktatora Romualda Traugutta. W 1928 r. zorganizował stałą Wystawę Historyczną.

Wybuch II wojny światowej położył kres działalności Muzeum. Marianom udało się podzielić i rozproszyć większą część zbiorów, przekazując je na przechowanie różnym instytucjom i osobom prywatnym. Jarzębowski wyjechał na Litwę, w 1941 r. dostał się przez terytorium ZSRR do Japonii. Dalsza jego tułaczka biegła przez USA, Meksyk i Włochy. Po drodze pracował w miejscowych parafiach; wszędzie kupował i gromadził zbiory z myślą o Muzeum Bielańskim.

W 1951 r. został skierowany do Wielkiej Brytanii, by organizować szkolnictwo dla dzieci polskich uchodźców i zdemobilizowanych żołnierzy. W 1953 r. marianie kupili posiadłość w Fawley Court nad Tamizą i zorganizowali w niej szkołę z internatem dla chłopców. Jarzębowski utworzył przy niej muzeum i bibliotekę. Ich zalążkiem były kupowane przez niego w różnych krajach i przywiezione do Fawley Court zbiory. Sprowadził też z Polski sporo ocalałych zbiorów Muzeum Bielańskiego. W nowej kolekcji dominowała również tematyka powstania styczniowego i pamiątki po Traugutcie. Z Polski dotarły dokumenty królewskie, bulle papieskie, autografy literackie najwybitniejszych pisarzy i poetów z XIX i XX w., listy hetmanów itp. Jarzębowski sukcesywnie powiększał zbiory, jeździł do wielu znanych antykwariatów europejskich i na aukcje. Stworzył cenny warsztat naukowy, jednocześnie Biblioteka i Muzeum służyły potrzebom szkoły. Organizował, cieszące się dużą popularnością wystawy rocznicowe oraz pokazy zbiorów. Zmarł nagle w 1964 r. podczas pobytu w Szwajcarii.

Muzeum wraz z Biblioteką istniało do 2006 r. W 2007 r. zbiory przewieziono do Sanktuarium Maryjnego w Licheniu. Zawierały m.in. ponad 15 tys. książek i czasopism z XIX i XX w., 80 tytułów czasopism, druki ulotne, ponad 60 map i widoków miast, 488 wol. druków XVI-XVII w., druki muzyczne, około tysiąca rycin. Obecnie są częścią Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego w Licheniu Starym.

H. Ł.

Zob. też:

12 września 2024 r. mija 25 rocznica śmierci Stefana Gniazdowskiego (1908-1999), dyrektora Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej, wybitnego specjalisty w zakresie informacji naukowo-technicznej.

2 września 2024 r. mija 40 rocznica śmierci Mieczysława Gębarowicza (1893-1984), historyka sztuki  oraz dziejów książki, wieloletniego bibliotekarza Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (ZNiO) i ostatniego dyrektora lwowskiego Ossolineum.

17 sierpnia 2024 r. mija 35 rocznica śmierci profesora Jana Baumgarta (1904-1989), historyka, bibliotekoznawcy, dydaktyka, dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej (1955-1974), Przewodniczącego Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

9 sierpnia 2024 r. mija 20 rocznica śmierci Wandy Sampolskiej (1906-2004), bibliotekarki Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lublinie, Centralnego Instytutu Rolniczego w Puławach, Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie.